Những yếu tố làm dịch chuyển đường cầu

Có nhiều yếu tố làm dịch chuyển đường cầu. Trong kinh tế học, các nhà kinh tế thường bỏ qua những yếu tố khác làm dịch chuyển đường cầu và chỉ quan tâm đến giá cả hàng hóa tác động như thế nào tới lượng cầu. Tuy nhiên, trên thực tế, có nhiều yếu tố làm dịch chuyển đường cầu, khi những yếu tố này thay đổi, lượng cầu cũng sẽ thay đổi, những yếu tố đó là: Thu nhập, sở thích, dự kiến giá tăng giảm của người tiêu dùng, giá cả của nhiều loại hàng hóa tác động đến nhau, số lượng người tiêu dùng đích thực tham gia vào thị trường.

Thu nhập làm dịch chuyển đường cầu

Theo báo cáo chính thức của GSO, năm 2022, tổng cục thống kê khảo sát mức sống dân cư, thu nhập bình quân là 4,67 triệu đồng/người/tháng, chi tiêu giảm 3,3% so với năm 2020, người tiêu dùng giảm chi tiêu cho thực phẩm, giáo dục và y tế, ưu tiên nhu yếu phẩm.

Theo báo Hà Nội mới, năm 2024, tổng cục thống kê khảo sát mức sống dân cư, thu nhập bình quân của nước ta là 5,4 triệu đồng/người/tháng, tăng 9,1% so với năm 2023. Người tiêu dùng chi nhiều hơn cho giáo dục, y tế, nhà ở.

=> Ta thấy được thu nhập đóng vai trò quan trọng trong hành vi mua hàng của người tiêu dùng. Tuy nhiên, yếu tố thu nhập ảnh hưởng đến cầu của mỗi loại hàng hóa là khác nhau.

• Hàng hóa thông thường

Thực phẩm, ô tô, xe máy, giáo dục,….=> Cầu của hàng hóa tăng khi thu nhập người tiêu dùng tăng => Đường cầu sẽ dịch chuyển qua phải

Hình 1: Hàng hóa thông thường, Khi thu nhập tăng, làm dịch chuyển đường cầu qua phải và ngược lại

Qua hình 1: ta thấy khi giá hàng hóa không đổi. Thu nhập người tiêu dùng tăng, cầu hàng hóa Q1 và Q2 tăng lên Q1′ và Q2′, khiến đường cầu dịch chuyển qua phải. Ngược lại, khi thu nhập giảm, cầu hàng hóa giảm, đường cầu có xu hướng dịch chuyển qua trái.

• Hàng hóa thứ cấp

Hàng hóa thứ cấp: ví dụ như khoai lang, sắn,… Khi thu nhập thấp, chúng được sử dụng nhiều hơn và ngược lại.

Hình 2: Hàng hóa thứ cấp, thu nhập tăng, đường cầu dịch chuyển qua trái và ngược lại

Sở thích làm dịch chuyển đường cầu

Khi hàng hóa được người tiêu dùng thích thì cầu hàng hóa tăng, đường cầu sẽ dịch chuyển qua phải. Ngược lại, nếu hàng hóa đó người tiêu dùng không thích thì cầu hàng hóa giảm, đường cầu sẽ dịch chuyển qua trái.

Hình 3: Sở thích của người tiêu dùng ảnh hưởng đến sự dịch chuyển đường cầu

Ở góc độ kinh tế học, nhà kinh doanh chỉ quan tâm hậu quả của sở thích ảnh hưởng như thế nào đến đường cầu mà không đi sâu phân tích hành vi của người tiêu dùng. Chiến lược trong khi kích cầu là dùng hình ảnh của người nổi tiếng, KOL để kích cầu tiêu dùng.

Giá của hàng hóa khác có liên quan

Ta chia làm 2 loại hàng hóa:

• Hàng hóa thay thế:

Ví dụ: thịt heo và thị bò

Khi giá thịt bò tăng lên, người mua cảm thấy thịt bò trở nên đắt đỏ, xu hướng thay thế thịt bò bằng thịt heo tăng lên, lượng cầu về thịt heo tăng (đường cầu dịch chuyển qua phải), ngược lại, khi giá thịt heo tăng, lượng cầu về thịt bò tăng (đường cầu thịt heo dịch chuyển qua trái).

• Hàng hóa bổ sung:

Ví dụ: Xe máy và xăng, máy tính và phụ tùng máy tính,….

Khi giá xăng tăng, lượng cầu về xăng giảm, đồng thời, người tiêu dùng cũng ít sử dụng xe máy. Khi giá phụ tùng máy tính tăng, máy tính ở nên đắt đỏ, cầu về máy tính cũng sẽ giảm. Như vậy, khi giá hàng hóa bổ sung tăng lên, cầu hàng hóa sẽ giảm, làm dịch chuyển đường cầu qua trái và ngược lại.

Dự kiến giá tăng giảm của người tiêu dùng

Ví dụ: Sự tăng giá của vàng và bất động sản trong những năm 2022-2025, Khi cơn sốt đất và vàng bùng phát, kích thích người tiêu dùng đổ xô đi mua hàng hóa chính là sự kỳ vọng tăng giảm giá của người tiêu dùng.

=> Khi giá dự kiến tăng, cầu hàng hóa tăng, làm dịch chuyển đường cầu về bên phải và ngược lại

Số lượng người tiêu dùng tham gia đích thực vào thị trường

Số lượng người tiêu dùng mua hàng tăng lên thì đường cầu cũng tăng lên và ngược lại.

Yếu tố này chủ yếu dựa vào dân số, dịch chuyển đô thị, lễ, tết.