Phân tích thực chứng và phân tích chuẩn tắc

Hai phương pháp “Phân tích thực chứng” và “Phân tích chuẩn tắc” là hai phương pháp tiếp cận cơ bản trong kinh tế học. Sự khác biệt giữ phân tích thực chứng và phân tích chuẩn tắc là gì? Chúng ta hãy cùng tìm hiểu.

Phân tích thực chứng (Positive Analysis)

Phân tích thực chứng là phân tích mà trong đó người ta cố gắng giải thích hiện tượng kinh tế theo tính khách quan. Các nhà phân tích theo phương pháp này sẽ thu thập dữ liệu, kiểm định chúng và cố gắng lý giải xem xu hướng của hiện tượng kinh tế là tăng hay giảm.

Ví dụ 1:

Sự gia tăng giá cà phê trong giai đoạn năm 2024 – 2025

Nhà phân tích theo phương pháp thực chứng sẽ giải đáp các câu hỏi như sau:

• Thu thập, kiểm định số liệu
• Mô tả, lý giải xu hướng tăng của giá cà phê như thế nào
• Tác động chính khiến giá cà phê tăng (dự trữ tồn kho thấp nhất trong hơn 20 năm)
• Hậu quả của việc giá cà phê tăng

Phân tích chuẩn tắc (Normative Analysis)

Phân tích chuẩn tắc là phân tích đưa ra đánh giá và giải thích theo cơ sở các giá trị cá nhân của người phân tích. Phân tích chuẩn tắc mang tính chủ quan.

Ví dụ 2:

Sự gia tăng của giá cà phê trong giai đoạn năm 2024 – 2025

• Sự tăng giá là tốt hay xấu, được mong đợi hay không được mong đợi
• Ảnh hưởng như thế nào (tốt, xấu) đến người nông dân
• Chính phủ nên làm gì?

So sánh giữa 2 phương pháp phân tích thực chứng và phân tích chuẩn tắc

Tiêu chí	Phân tích thực chứng	Phân tích chuẩn tắc
Tính khách quan	Có	Không
Có thể kiểm chứng	Có (dữ liệu, thực tế)	Không (Quan điểm cá nhân)
Vai trò trong kinh tế học	Mô tả, giải thích	Đề xuất, định hướng chính sách
Câu hỏi trung tâm	Như thế nào?	Cần làm gì?

Trong cuộc sống, đặc biệt là trong kinh tế học, chúng ta đều nên sử dụng cả 2 phương pháp phân tích thực chứng và phân tích chuẩn tắc. Chúng bổ trợ cho việc dự đoán và xác định hướng đi của mục tiêu trong dài hạn. Hai phương pháp có cách tiệp cận khác nhau nhưng đều quan trọng, giúp ta nhìn nhận vấn đề toàn diện, khoa học và khách quan hơn.