Thị trường cạnh tranh hoàn hảo – perfect competition

Thị trường cạnh tranh hoàn hảo là thị trường dạng đặc biệt, chỉ tồn tại trên lý thuyết, nhưng nó là thị trường làm khuôn mẫu cho việc tìm hiểu các dạng thị trường khác nhau.

Cấu trúc thị trường

Có 2 dạng cấu trúc thị trường:

Thị trường cạnh tranh hoàn hảo

Thị trường cạnh tranh không hoàn hảo

Thị trường cạnh tranh hoàn hảo (perfect competition)

Là thị trường mà ở đó, kể cả người bán và doanh nghiệp “không” có khả năng kiểm soát, chi phối giá cả.

Ví dụ: Thị trường Cây công nghiệp cà phê

Có hàng nghìn người nông dân trồng cà phê và giá được quyết định bởi cung – cầu thị trường. Với giá 116.000 đồng/kg, không người nông dân nào tự ý nâng giá, vì nếu nâng giá, người mua sẽ tìm nông dân khác và nếu hạ giá, rõ ràng người nông dân này chịu thiệt khi vốn được nhận giá cao hơn.

Thị trường cạnh tranh không hoàn hảo

Ngược lại với thị trường cạnh tranh hoàn hảo, thị trường cạnh tranh không hoàn hảo là thị trường mà ở đó, kể cả người bán và doanh nghiệp ít nhiều “có” khả năng kiểm soát, chi phối giá cả.

Ví dụ: Thị trường điện thoại thông minh

Các hãng Apple, Samsung, Xiaomi, Oppo… có thể thông qua một vài chính sách, thay đổi giá cả, mỗi sản phẩm đều có tính năng riêng vượt trội.

Thị trường cạnh tranh không hoàn hảo có nhiều dạng thị trường

• Thị trường độc quyền

     + Chỉ có một doanh nghiệp duy nhất cung ứng hàng hóa, không có đối thủ cạnh tranh. Doanh nghiệp có quyền lực đưa ra giá cao.

• Thị trường độc quyền nhóm (Thị trường cạnh tranh có tính chất độc quyền)

     + Chỉ có một nhóm nhỏ những người sản xuất. Doanh nghiệp cũng có quyền lực thị trường hay kiểm soát giá cả, các doanh nghiệp này thường cạnh tranh với nhau, vừa có khả năng thỏa thuận thậm chí có thể cấu kết với nhau khống chế thị trường.

Đặc điểm, điều kiện tồn tại của thị trường cạnh tranh hoàn hảo

• Đường cầu nằm ngang

Thị trường cạnh tranh hoàn hảo là thị trường mà ở đó, kể cả người bán và doanh nghiệp không có khả năng kiểm soát, chi phối giá cả. Nghĩa là doanh nghiệp phải chấp nhận giá do cung cầu của thị trường chi phối.

Với mức giá giữ nguyên và được biểu thị trên trục tung, số lượng nhu cầu khách hàng mong muốn được thể hiện trên trục hoành, thì đường cầu của thị trường cạnh tranh hoàn hảo là đường cầu nằm ngang.

Khi doanh nghiệp tăng hay giảm sản lượng, mức giá sẽ không thay đổi.

Đối với doanh nghiệp cạnh tranh hoàn hảo, doanh thu biên bằng mức giá: MR = P

•  Các điều kiện tồn tại của thị trường cạnh tranh hoàn hảo

+ Có nhiều doanh nghiệp cùng hoạt động trên một thị trường, mỗi doanh nghiệp có quy mô tương đối nhỏ so với quy mô chung của thị trường.

+ Tính đồng nhất của sản phẩm.

+ Tính hoàn hảo của thông tin

+ Các doanh nghiệp được tự do tham gia và rút khỏi ngành

Các điều kiện trên phải xuất hiện đồng thời thì thị trường cạnh tranh hoàn hảo mới xuất hiện và tồn tại. Khi một trong các điều kiện trên bị vi phạm, thị trường sẽ không còn là thị trường cạnh tranh hoàn hảo.

Đường cung của doanh nghiệp cạnh tranh hoàn hảo

Cung ngắn hạn thị trường cạnh tranh hoàn hảo

• Tối đa hoá lợi nhuận

Điều kiện cần: Khi sản xuất đơn vị sản lượng cuối cùng, chi phí biên bằng với mức giá: MC = P. Đây là điều kiện chung áp dụng cho cả ngắn hạn lẫn dài hạn.

Vì thị trường cạnh tranh hoàn hảo, doanh thu biên MR luôn bằng mức giá P nên Chi phí biên MC cũng bằng mức giá P.

+ Trước điểm sản lượng q₁, Khi mới bắt đầu sản xuất, vì chưa sử dụng hết công suất, chi phi biên lớn hơn doanh thu biên, khi tăng sản lượng, lợi nhuận càng giảm.

+ Sau điểm sản lượng q₁, khi chạy đủ công xuất của nhà máy, chi phí biên nhỏ hơn doanh thu, khi tăng sản lượng, lợi nhuận tăng.

+ Sau điểm sản lượng q₂, khi chạy quá công xuất, chi phí quản lý tăng, chi phí biên lớn hơn doanh thu, càng tăng sản xuất sản lượng, chi phí biên càng lớn, lợi nhuận giảm.

=> Như vậy, tại sản lượng q₁ thì tổng lợi nhuận là tối thiểu và tại sản lượng q₂ lợi nhuận là tối đa.

Điều kiện bổ sung: Doanh nghiệp chỉ sản xuất khi mức giá thị trường lớn hơn hoặc bằng mức chi phí biến đổi bình quân tối thiểu. Trong trường hợp ngược lại. doanh nghiệp tạm thời đóng cửa, không sản xuất.

Vì trong điều kiện tối đa hóa lợi nhuận, về ngắn hạn, doanh nghiệp phải chịu chi phí cố định, dù doanh nghiệp có sản xuất hay không thì chi phí cố định vẫn phát sinh. Để tối đa hóa lợi nhuận, doanh nghiệp chỉ nên sản xuất khi tổng doanh thu lớn hơn tổng chi phí biến đổi. Hay mức giá lớn hơn hoặc bằng chi phí biến đổi bình quân ngắn hạn (P ≥ AVC)

Ta có

Doanh nghiệp được sản xuất khi P ≥ AVC_min. Ngược lại, thì doanh ghiệp phải đóng cửa

Ta xem hình trên đây:

+ Điểm A là điểm mà tại sản lượng q₂, vì mức giá bằng mức AVC_min, nên tổng doanh thu của doanh nghiệp mới vừa đủ bù đắp các chi phí biến đổi. Tuy nhiên, ở mức này, doanh nghiệp vẫn phải gánh chịu khoản lỗ tương đương với mức chi phí cố định.

+ Điểm B, tương ứng với mức sản lượng q₃, mức giá này lớn hơn mức AVC_min, nhưng vẫn thấp hơn chi phí bình quân ATC_min, Doanh nghiệp có sản xuất, nhưng vẫn bị thua lỗ, tuy nhiên mức thua lỗ này thấp hơn mức chi phí cố định vì doanh thu có thể bù đắp được phần nào chi phí cố định.

+ Điểm C, tương ứng với mức sản lượng q₄, mức giá này bằng với chi phí bình quân ATC_min, lại cắt đường chi phí biên MC. Tại điểm này, lợi nhuận kinh tế của doanh nghiệp bằng 0. Tức tổng doanh thu bằng tổng chi phí (doanh nghiệp hoà vốn).

+ Điểm E, tương ứng với mức sản lượng q₅, ở mức này doanh nghiệp thu được lợi nhuận dương. Khi giá P lớn hơn chi phí bình quân ATC thì tổng doanh thu TR lớn hơn tổng chi phí TC.

+ Điểm D, mức sản lượng thấp hơn q₂, mức sản lượng tối thiểu để doanh nghiệp có thể sản xuất. khi giá quá thấp, doanh nghiệp sẽ đóng cửa.

Cung dài hạn thị trường cạnh tranh hoàn hảo

Điều kiện cần: Tại đơn vị sản lượng cuối cùng, chi phí biên MC dài hạn bằng với mức giá mà doanh nghiệp trông đợi (LMC = P)

Điều kiện bổ sung: Mức giá dài hạn P phải lớn hơn hoặc bằng mức chi phí bình quân tối thiểu dài hạn LAC_min, ngược lại, doanh nghiệp sẽ rút lui khỏi ngành.

Vì trong sài hạn, tổng chi phí chỉ bao gồm chi phí biến đổi nên chi phí biến đổi bình quân AVC và chi phí bình quân ATC là một. Ta ký hiệu là AC.

+ Tại điểm sản lượng q₁, mức giá này thấp hơn LACmin, tức thấp hơn chi phí bình quân tối thiểu dài hạn, doanh nghiệp bị thua lỗ và buộc rút khỏi ngành.

+ Tại điểm A, tương ứng mức sản lượng q₂, doanh nghiệp có lợi nhuận bằng 0. Tổng doanh thu vừa đủ bù đắp chi phí bình quân tối thiểu.

+ Tại điểm B, C, tương ứng với mức sản lượng q₃, q₄, mức giá lớn hơn LACmin, doanh nghiệp thu được lợi nhuận, doanh nghiệp có thể sản xuất tốt.

Về dài hạn, thị trường cạnh tranh hoàn hảo tạo sự cân bằng cung cầu cho thị trường. Tuy thị trường cạnh tranh hoàn hảo là mô hình hiếm khi tồn tại trên thị trường, nhưng là một mô hình mẫu để phát triển và hiểu rõ các mô hình thị trường khác. Giúp hiểu sau về cách vận hành của thị trường, cơ chế hình thành giá, sản lượng, cũng như đánh giá hiệu quả phân bổ nguồn lực của thị trường.