Tổng doanh thu, doanh thu biên, lợi nhuận

Trong doanh nghiệp, mục tiêu lớn nhất của doanh nghiệp là tối đa hóa lợi nhuận. Khi đã phân tích tổng chi phí và các chi phí liên quan đến tổng chi phí. Ta xem xét đến lợi nhuận, lợi nhuận được tính bằng tổng doanh thu trừ tổng chi phí. Ta sẽ đi sâu phân tích tổng doanh thu, doanh thu biên và lợi nhuận doanh nghiệp.

Tổng doanh thu (Total Revenue – TR)

Là số tiền mà doanh nghiệp thu được nhờ bán sản phẩm

Ta có công thức tính (TR)

TR = TR(q) = P.q

Trong đó:

P: Mức giá sản phẩm

q: Sản lượng bán ra

Một số lưu ý với TR

Đầu tiên, khi tăng sản lượng, TR tăng vì lợi ích từ tăng số lượng lớn hơn thiệt hại từ giảm giá.

Đến một mức nào đó, vì phải hạ giá cho tất cả sản phẩm, để bán được nhiều hàng hóa hơn, lợi ích từ việc bán được nhiều hàng do giảm giá nhỏ hơn chi phí sản xuất, dẫn đến TR giảm, thiệt hại lớn hơn lợi ích.

Ví dụ:

Một chi nhánh A bán bành trung thu

• Khi giá 20 nghìn đồng/bánh, bán 100 cái → TR = 2 triệu.

• Khi giảm giá còn 18 nghìn đồng/bánh, bán được 120 cái → TR = 2,16 triệu (tăng).

• Nhưng khi giảm giá còn 10 nghìn đồng/bánh, bán 150 cái → TR = 1,5 triệu (giảm).

Kết luận: Rõ ràng, khi tăng sản lượng đến một mức nào đó, tổng doanh thu sẽ giảm, làm thiệt hại cho công ty.

Doanh thu biên (MR – Marginal Revenue)

Là doanh thu có thêm được nhờ sản xuất và bán ra thêm một đơn vị hàng hóa.

MR_q = TR_q – TR_(q-1) 

Trong đó:

+ TR_q: Tổng doanh thu khi bán q sản phẩm

+ TR_(q-1): Tổng doanh thu khi bán q-1 sản phẩm

Hoặc tổng quát:

→ MR chính là độ dốc của đường (TR) tại một điểm sản lượng.

Ví dụ:

• Quán bán 5 cái bánh, giá 10 nghìn đồng/cái →  TR = 50 nghìn đồng

• Muốn bán 6 cái, phải giảm giá còn 9,5 nghìn đồng/cái → TR = 6 × 9,5 = 57 nghìn đồng

Doanh thu biên của cái bánh thứ 6:

MR = 57 − 50 = 7 nghìn đồng

Cũng giống như TR, MR cũng có xu hướng giảm dần khi sản lượng ngày càng tăng

Lợi nhuận

Lợi nhuận được tính theo công thức bằng (TR) trừ cho tổng chi phí (TC)

Lợi nhuận kế toán: tính theo tổng chi phí kế toán (chi phí thực tế bỏ ra).

Lợi nhuận kinh tế: tính theo tổng chi phí kinh tế (bao gồm cả chi phí cơ hội – những cơ hội tốt nhất bị bỏ lỡ).

Thường lợi nhuận kinh tế ≤ lợi nhuận kế toán. (Vì có chi phí cơ hội)

π_(q) = TR_(q) – TC_(q)

Lợi nhuận kinh tế ≥ 0 → hoạt động kinh doanh hiệu quả, sử dụng nguồn lực tốt.

Lợi nhuận kinh tế < 0 → hoạt động chưa hiệu quả, có thể đầu tư vào phương án khác sinh lời hơn.

Chỉ dựa vào lợi nhuận kế toán không thể chắc chắn đánh giá hiệu quả thực sự.

Lợi nhuận	Công thức	Ý nghĩa
Kế toán	Tổng doanh thu – tổng chi phí thực tế	Xem doanh nghiệp thu lợi được bao nhiêu
Kinh tế	Tổng doanh thu – tổng chi phí thực tế – Chi phí cơ hội	Xem hiệu quả hoạt động nguồn lực của doanh nghiệp

Ví dụ:

Một doanh nghiệp A sản xuất bàn gỗ 100 chiếc/tháng, chi trả cho chi phí sản xuất 500 triệu đồng/tháng. Tổng doanh thu thu được 650 triệu đồng/tháng.

π = 650 – 500 = 150 triệu đồng/tháng

Như vậy: Nếu doanh nghiệp đầu tư 800 triệu đồng/tháng, thì lợi nhuận 150 triệu đồng/tháng là hiệu quả, nhưng nếu doanh nghiệp bỏ vốn đầu tư là 5 tỷ đồng/tháng, thì lợi nhuận 150 triệu đồng/tháng không còn là lợi nhuận hiệu quả nữa.

Các điều kiện tối đa hóa lợi nhuận

Điều kiện cần

Như ta đã biết MR là doanh thu tăng thêm khi sản xuất một đơn vị sản phẩm.

Chi phí biên là chi phí tăng thêm khi sản xuất một đơn vị sản phẩm

Vậy, để tối đa hóa lợi nhuận, khi sản xuất sản phẩm cuối cùng, chi phí biên phải bằng doanh thu biên.

Điều kiện bổ sung

Về ngắn hạn, doanh nghiệp phải chịu chi phí cố định, dù doanh nghiệp có sản xuất hay không thì chi phí cố định vẫn phát sinh. Để tối đa hóa lợi nhuận, doanh nghiệp chỉ nên sản xuất khi tổng doanh thu lớn hơn tổng chi phí biến đổi. Hay mức giá lớn hơn hoặc bằng chi phí biến đổi bình quân ngắn hạn.

Về dài hạn, doanh nghiệp không phải chịu chi phí cố định, nên doanh nghiệp chỉ sản xuất khi tổng doanh thu lớn hơn tổng chi phí hay mức giá lớn hơn hoặc bằng chi phí biến đổi bình quân dài hạn.